توپوگرافی قله پاشوره
قله پاشوره با ارتفاع 3855 متر و همچنین قله حوض شاه با ارتفاع 3890 متر دو قله مرتفع این خط‌الرأس هستند که در حاشیه جنوبی رشته‌کوه‌های فیروزکوه و در جنوب روستاهای نیاک و نوا و در شمال روستای نجفدر و وزنا قرار گرفته‌اند. این خط‌الرأس از سمت غرب به گردنه و قله عبرت و از سمت شرق به قله لهرک می‌رسد.
همچنین روستای نوا در شمال غربی قله پاشوره و روستای لاسم در جنوب غربی آن قرار گرفته‌اند. قسمت‌های شمالی خط‌الرأس پاشوره از دیواره‌های بزرگی پوشیده شده و در جنوب، از یال‌های با شیب ملایم و خاکی و سنگلاخی برخوردار است.
در دامنه‌های اين كوه انواع گياهان دارویی و گل‌های فراوان از جمله انواع گون، آویشن و پونه را می‌توان یافت. عقاب طلایی، کبک، دری، هدهد، هما و چکاوک، قوچ، میش، کل و یا بزکوهی، خرس قهوه‌ای، گراز و گرگ از جمله گونه‌های جانوری این منطقه می‌باشند.
وجه تسمیه قله پاشوره
علت نام‌گذاری قله پاشوره مرتبط با نوع سنگ‌های موجود در قله می‌باشد. این سنگ‌ها همان سنگ پا هستند که با وزنی کم و منشا آتشفشانی، به وفور و در ابعاد مختلف در این منطقه رویت می‌شوند. این امکان محتمل است که این سنگ‌های آتشفشانی از آخرین فوران قله دماوند به این ناحیه پرتاب شده باشند حال آنکه قله دماوند نیز فاصله چندانی با پاشوره ندارد.
محلی‌ها نام این کوه را ابرت می‌نامند و پاشوره را نه به قله، بلکه به منطقه‌ای که سنگ پا در آنجا به وفور یافت می‌شود اطلاق می‌کنند. اما در میان برخی کوهنوردان نام پاشوره با نام قله عجین گشته است. یال و البته قله فضای وسیع و مسطحی دارند که مملو از این نوع سنگ می‌باشد.
نام ابرت برگرفته از نام اَوِستایی است به معنای آورنده آب. ابرت به کسر ب و ر (Aberet) که به مرور زمان به تلفظ ابرت به کسر ا (Ebret) و سپس به عبرت (Ebrat) تبدیل شده است. در قسمت غربی آن یک دیواره بلند وجود دارد که با برخورد ابرها به آن باعث بارور شدن و ریزش باران خواهد شد و زایشگاه چشمه‌های فراروان در پای این کوه خواهد بود.
قله عبرت یا ابرت
همانطور که می‌دانیم منابع، کروکی‌ها و نقشه‌های کوهنوردی ایران در سالهای گذشته به همت اساتید گرانقدری تهیه و تولید شده است. این کتاب‌ها و کروکی‌ها همگی بنا به شنیده‌های اهالی منطقه مورد نظر و نیز نظرات پیشکسوتان کوهنوردی کشور و نیز حضور میدانی در منطقه جمع‌آوری و به چاپ رسیده است.
امروزه علاقه‌مندان به کوهنوردی برای صعود به قلل مختلف به مواردی همچون راهنمایی اساتید و پیشکسوت‌ها و نیز مراجعه به کتاب‌ها، کروکی‌ها و ترک‌های جی پی اس اتکا می‌کنند. نیک می‌دانیم امروزه با پیشرفت تکنولوژی در عرصه دستگاه‌های اندازه‌گیری ارتفاع (GPS) اعداد و ارقام مختلفی برای ارتفاع قلل مختلف ثبت می‌گردد که اغلب اختلاف چند متری را در بر می‌گیرد و گاها برای کوهنوردان ایجاد سوال و شبهه می‌کند.
یکی از مواردی که گاها در کوهنوردی ایران وجود دارد، نبود تفاهم در نقطه مختصات دقیق یک قله است که در بین کوهنوردان یا اهالی منطقه و یا ارگان‌های تهیه کننده نقشه متفاوت است. به این صورت که گاها در کروکی‌ها و نقشه‌ها نام یک قله بر یک مختصات قرار گرفته است حال آنکه کوهنوردان و یا اهالی آن منطقه آن را اشتباه دانسته و مختصات اصلی آن قله را در نقطه دیگری می‌دانند.
به عنوان مثال خوب است بدانیم در منطقه نوا و خط الرأس پاشوره، در حال حاضر 2 قله به نام عبرت و ابرت موجود است که در فراز هر دوی آنها تابلو نصب شده است. قله عبرت با ارتفاع 3300 متری در سمت راست گردنه عبرت واقع شده است که در حال حاضر بر روی این قله 2 تابلو به صورت همزمان نصب می‌باشد یکی تابلوی قله عبرت و دیگری تابلوی قله رئیس کوه.
قله دوم با نام قله ابرت و ارتفاع 3845 متری در فاصله‌ای حدودا کمتر از 500 متری با قله پاشوره قرار گرفته است که در اینجا نیز تابلویی نصب شده است. در توضیحات وجه تسمیه قله پاشوره به قله ابرت یا عبرت نیز پرداختیم. لذا لازم بود تا توضیحاتی در باب قله ابرت ارائه شود تا علاقه‌مندان به کوهنوردی در این منطقه دچار گمراهی نگردند.
دشت آزو
دشت آزو در جنوب استان مازندران و در همسایگی جاده هراز، دشتی است نسبتاً مرتفع و خنک که در فاصله حدود 100 کیلومتری تهران واقع است. روستای نوا (Nava) هم که تقریباً اسمش با این دشت گره خورده، نزدیک‌ترین آبادی به آنجاست. جاده‌ای آسفالته که با یک گلگشت خانوادگی می‌توان این دشت را پیمود و از هوای خنک آن در بهار و تابستان لذت برد. چشمه آب معدنی، چشم‌انداز تمام‌قد قله دماوند و قدم زدن در میان گیاهان و گل‌های خوش عطر زیبای این منطقه از جاذبه‌های این ییلاق نزدیک به تهران به‌حساب می‌آید.
قله پاشوره واقع در شرق این دشت بی‌تردید یکی از زیباترین قله‌های منطقه است. دشت آزو به ارتفاع 2600 متر در بالادست روستای نوا (2300 متر) بوده که مسیر قله 3855 متری پاشوره می‌باشد و چشم‌انداز بسیار زیبایی به قله دماوند (جناح شرقی-جنوب شرقی) و صخره‌های مرتفع قله پاشوره دارد.
مسیر صعود به قله پاشوره
مسیرهای اصلی صعود قله پاشوره عبارتند از:
شمالی: روستای نوا، دشت آزو، (گردنه عبرت یا دره پاشوره)، قله پاشوره
جنوبی: روستای لاسم، یال جنوب غربی، قله پاشوره
مسیر نرمال صعود به قله پاشوره از طریق روستای نوا بوده و اکثراً از این مسیر اقدام به صعود می‌نمایند.
مسیر صعود شمالی
این مسیر از روستای نوا با ارتفاع تقریبی 2300 متر و دشت آزو با ارتفاع تقریبی 2600 متر به سمت گردنه عبرت و سپس قله پاشوره منتهی می‌گردد.
دشت آزو در جنوب شرقی روستای کوهستانی نوا و در ارتفاعات آن واقع شده است. برای سفر به این روستا پس از امام‌زاده هاشم در جاده هراز و بعد از پلور و حدود ۵ کیلومتر پس از آب اسک، روبروی رستوران سالاری یک جاده فرعی در سمت راست، ما را به روستای نوا می‌رساند. این جاده کوهستانی و پرپیچ و خم با گذر از روستاهای گیلاس و کنارانجام به روستای نوا ختم می‌شود.
مسافت پیمایش در این مسیر از مبدأ حرکت تا قله در حدود 7.7 کیلومتر و به صورت رفت و برگشت نیز در حدود 15.3 کیلومتر می‌باشد. تقریبا در مدت زمان 5.5 ساعت صعود و در کل به زمانی تقریبا 11 ساعت برای کل برنامه نیاز هست. سطح اجرای این برنامه از این مسیر کوهنوردی متوسط با گام متوسط می‌باشد.
پیمایش مسیر از کنار کارخانه آب معدنی نوا در ارتفاع تقریبی 2290 متری آغاز می‌شود. یک مسیر پاکوب مشخص ما را به سمت دشت آزو هدایت می‌کند. در مسیر دشت و در سمت راست در کف دره رودخانه‌ای جریان دارد. این مسیر بسیار زیبا و سرسبز را می‌توان در فصل بهار به خصوص خردادماه در یک هوای خنک و بی‌نظیر همراه با مه صبحگاهی طی کرد.
از محل شروع حرکت با گذشت تقریبا یک ساعت به کلبه‌ای واقع در دشت آزو می‌رسیم. این کلبه و محدوده اطراف آن، محل مناسبی برای طبیعتگردی و شبمانی کوهنوردانی است که این برنامه را دو روزه اجرا می‌نمایند.
مناظر دشت آزو و همچنین قله زیبای دماوند در یک هوای مطبوع، بسیار منحصر به فرد است. پس از اندکی توقف و استراحت به سمت قله حرکت می‌کنیم. در پیش روی ما دو مسیر وجود دارد. یکی مسیری که از داخل دره تا زیر قله پاشوره ادامه دارد و دیگری مسیر خط‌الرأسی که پیش روی ما در جهت جنوب شرق و به عبارتی در سمت راست دیده می‌شود.
در مسیر پاکوب و مقداری پس از کلبه به سمت دیگر رودخانه می‌رویم. پس از مختصری پیمایش و در سمت راست، یک یال مشخص دیده می‌شود که انتهای آن به گردنه عبرت بر روی خط‌الرأس می‌رسد. البته برخی به اشتباه یال قبلی که برای صعود قله عبرت مناسب است صعود می‌کنند که برای صعود قله پاشوره نیازی به این کار نمی‌باشد.
مسیر یال را طی کرده و تقریبا پس از یک تا یک و نیم ساعت به گردنه عبرت می‌رسیم. شایان ذکر است مسیر یال تا پیش از گردنه در برخی قسمت‌ها پرشیب می‌باشد. از اینجا و بر روی گردنه، قله عبرت در غرب ما و قله پاشوره در امتداد شرقی خط‌الرأس قرار گرفته است.
با قرار گرفتن بر روی یال قله پاشوره، خط‌الرأس دوبرابر در سمت جنوب همانند یک دیوار مرتفع پیوسته و سراسری از جنوب شرق تا جنوب غرب کشیده شده است. همچنین روستای لاسم نیز در کوهپایه‌های دوبرار دیده می‌شود. مسیر خط‌الرأس را به سمت شرق ادامه می‌دهیم. یال پاشوره طولانی و پرشیب است. دیواره‌ها و صخره‌های شمالی قله پاشوره که در شمال یال قرار گرفته است نیز جلوه زیبایی به مسیر داده است.
در طول مسیر تعدادی قله فرعی وجود دارد که پس از پشت سر گذاشتن آنها ابتدا به قله ابرت با ارتفاع 3845 متر و سپس در حدود کمتر از 500 متر نیز به قله پاشوره با ارتفاع 3855 متر خواهیم رسید. در نهایت پس از حدود 3 ساعت بر فراز قله پاشوره قرار می‌گیریم. در محوطه قله فضای وسیعی وجود دارد و زمین مسطح است. در اینجا مقداری استراحت کرده و پس از عکاسی و لذت بردن از نمای زیبای دماوند به سمت مسیر بازگشت فرود می‌آییم.
مسیر فرود از قله پاشوره از طریق یک مسیر شن اسکی در شمال شرقی قله به سمت دره پاشوره می‌باشد. مسیر دره نیز مشخص بوده و ما را تا گوسفندسرا و سپس دشت آزو می‌رساند.
یال جنوب غربی قله پاشوره
برای صعود به قله پاشوره از طریق جاده هراز، بعد از پلور و عبور از پل بزرگی روی رودخانه، قبل از اولین تونل، وارد جاده آسفالته شده و پس از آبادی زیار، به لاسم تنها آبادی انتهای دره می‌رسیم.
قله پاشوره به صورت مخروطی بزرگ در شمال جلوه‌گر است. از روستا عبور کرده، مدتی کوتاه به سمت شرق راهپیمایی و با رسیدن به زیر مخروط اصلی وارد دره کوچکی در پایین آن شده و یال با شیب ملایمی را به سمت راست دره صعود می‌کنیم.
این مسیر با عبور از چمنزارها به سوی نوک قله صخره‌ای کوچکی ارتفاع گرفته و پس از ۳ ساعت صعود از مبدأ لاسم به آن می‌رسیم. از ورای نوک صخره‌ای مسیر را به سمت پهنه عظیم سینه‌کش مانند قله پی گرفته، به تدریج هرچه بالاتر می‌رویم مسیر را به سمت شرق منحرف شده و از رفتن بر روی لبه خط‌الرأس خودداری می‌کنیم.
در میان پهنه‌ای سرسبز و مملو از بوته‌های گوناگون ادامه مسیر داده و پس از ۲ ساعت حرکت به سوی شرق به پشت قله اصلی رسیده، توقف کوتاهی کرده و مسیر را به سمت شمال و به مدت ۳۰ دقیقه طی می‌کنیم. در حالی که دیگر اثری از بوته‌های گون به چشم نمی‌خورد.
در اینجا نیز بام ایران، قله دماوند و یال‌هایش در شمال به چشم می‌خورند. در شرق، قله امیری، ساهون، زیره وره، فولادچشمه و زنگرزدگان و خط‌الرأس دوبرار در جنوب و در غرب نیز قله‌های ابرت، آسمانکوه، دوخواهرون و گلزرد نمایان می‌شوند.
برای بازگشت به روستای لاسم فرود را از همین مسیر صعودشده انجام می‌دهیم.
نکات صعود به قله پاشوره
در محوطه دشت آزو و قبل از صعود به سمت یال، آب مورد نیاز خود را از چشمه تأمین کنید. (با توجه به اینکه آب جاری در کنار کلبه کمی بالاتر به سرچشمه متصل است، در صورت جوشاندن و یا اطمینان از عدم وجود موارد آلوده‌کننده (حضور دام و یا انسان در بالادست) می‌توانید از آن نیز استفاده نمایید.)
در مسیر فرود، یک چشمه در میانه‌های دره وجود دارد.
همواره توجه به اصول کوهنوردی در همه برنامه‌ها لازم و ضروری می‌باشد.
استفاده از جی پی اس در این برنامه نقشی مهم و کمکی دارد.
صعود به قله پاشوره برای یک تیم با سرعت متوسط، بهترین حالت این است که شب را در دشت آزو شبمانی و صبح روز بعد قله را از سمت راست (از مسیر یال) صعود کرده و از سمت چپ (مسیر دره) فرود آید.
جنب آب‌معدنی، بخش‌هایی از مسیر در محدوده گردنه عبرت و روی قله آنتن موبایل کم‌وبیش برقرار است.
بهترین فصل صعود به قله پاشوره
اواسط خردادماه یعنی اوج سرسبزی و رویش گل‌های کوهی در دشت آزو و دامنه‌های مشرف به کوه پاشوره بهترین زمان برای صعود به قله پاشوره است. قله پاشوره را می‌توان محبوب‌ترین قله منطقه پس از دماوند از نظر تعداد صعود در فصول مختلف سال به‌حساب آورد.
صعود زمستانی قله پاشوره
به علت وجود دو کُریدور لاسم و نوا در شمال و جنوب قله، بادهای سردی بر روزی آن جریان دارد. حجم برف در قسمت‌های شمالی روستای نوا زیاد و در ارتفاعات از شدت آن کاسته می‌شود. خطر ریزش بهمن در طول این مسیر به خصوص در یال‌های زیر قله و هنگام سوار شدن بر روی یال شمالی قله حوض شاه (هلزم) وجود دارد.
نکته: در مورد قله عبرت و محل دقیق آن با 10 نفر از دوستان و کوهنوردان مشورت صورت گرفت که سرانجام به نقطه دقیق و مشخصی نرسیدیم و صرفا به توضیحاتی که در این‌باره وجود دارد اکتفا نمودیم.
منابع: “کوهنوردی در ایران” ؛ مجله جهانگردان، شماره 73.