تاریخ کشف غار مشخص نیست، به این دلیل که همیشه در حوالی آن،
روستاها و مناطق مسکونی بوده و مردم همواره از آن به عنوان پناهگاه و محلی
برای شکار استفاده کرده‌اند؛ ولی به‌طور رسمی ژاک دمورگان همراه اهالی
روستای سهولان دست به ساختن کلک (قایق چوبی کوچک) زدند و از مسیر ابی دیدن
کردن و یک کروکی از غار کشیدند که ۶۰ درصد با واقعیت کنونی همخوانی دارد.
تاکنون حدود ۲۵۰ متر از محدوده خشکی و ۳۰۰ متر از محدوده آبی این غار زیبا
کشف شده‌است. غار سهولان در درون خود دریاچه ای جای داده که گاه عمق آن به
حدود ۶۰ متر می‌رسد.
ارتفاع سقف غار از کف دریاچه در حدود ۵۰ متر است.
دمای درونی غار نیز در مقایسه با دمای بیرن از غار قریب به ۱۵ درجه خنک تر و
بین ۵ تا ۱۰ درجه سانتیگراد است. غار سهولان در زمره یکی از بزرگترین
غارهای آبی ایران قرار دارد و قایق‌سواری در دریاچه آن یکی از جذاب‌ترین
جاذبه‌های این غار است. آب این دریاچه‌ها از سفره‌های زیرزمینی و جوشش
چشمه‌ها تأمین می‌شود. غار سهولان دارای دو ورودی است که یکی از ورودی‌ها
اصلی است. در بدو ورود به غار نیز در حدود ۱۰۰ پله بتنی تعبیه شده‌است تا
کار ورود به داخل غار را آسان‌تر کند.
مشخصات غار سهولان
ارتفاع سقف
غار تا سطح دریاچه آن به ۵۰ متر می‌رسد و عمق آب در برخی جاها به ۳۰ متر
می‌رسد. اختلاف دمای درون و بیرون غار بین ۱۰ الی ۱۵ درجه‌است.
ساختار زمین‌شناسی غار:آبی-خاکی-سنگ آهک
طول مسیر آبی کشف شده :۳۰۰ متر
طول مسیر خشکی کشف شده :۲۵۰ متر
مساحت کشف شده: حدود ۲ هکتار
میانگین ژرفای آب: ۲۲ متر
بیشینه ژرفای آب: ۶۲ متر
میزان رطوبت: ۷۰٪ الی ۷۵٪
دمای درون غار: ۵ الی ۱۰ درجه سانتیگراد
نوع رسوبات: آهکی
وسعت تالار اصلی: ۵۸ متر در ۴۲ متر
ارتفاع سقف غار: ۵۰ متر
موجودات داخل چاه: کبوتر و خفاش
جاذبه طبیعی: وجود قندیلهای آهکی به اشکال مختلف
دیرینگی آثار بدست آمده از غار: هزاره دوم قبل از میلاد
ارتفاع از سطح دریاهای آزاد: ۱۷۵۱متر
موقعیت جغرافیائی: ۴۶ درجه شرقی و ۳۶ درجه و ۴۱ دقیقه عرض شمالی
سال حفاظت: ۱۳۷۹ و بر اساس مصوبه ۱۶۹ شورای عالی حفاظت محیط زیست
سهولان یکی از جاذبه‌های بی‌نظیر است که نام و نشان آن را در غرب کشور و در سرزمین آذربایجان باید جستجو کنید و مسیر سفر را برای استان آذربایجان غربی برنامه‌ریزی کنید؛ چراکه این غار از جاهای دیدنی مهاباد است و در ۴۳ کیلومتری جنوب شرقی این شهر، در محور مهاباد–بوکان قرار دارد. روستای سهولان و دامنه رشته کوه‌های کوتر، سهولان شگفت‌انگیز را در آغوش خود جای داده‌اند.
حالا بار و بنه سفر را جمع کنید و برای رویارو شدن با جهانی ناشناخته در اعماق زمین آماده شوید.
چرا این غار، سهولان نام دارد؟
غار سهولان در مجاورت روستای سهولان قرار دارد که شاید به همین دلیل به این نام خوانده می‌شود و نامی کردی است. در زبان مردمان کرد، این منطقه نیز «سهول» به‌معنای یخ است. علاوه بر این نام، مردمان محلی منطقه به خاطر لانه‌سازی و زندگی کبوترها در این غار به آن «کونه کوتر» یعنی «لانه کبوتر» می‌گویند. کونه کوتر را برای بخش آبی غار و «کونه مالان» را برای بخش قسمت خشکی به کار می‌برند. «مالان» نیز به‌معنای پناهگاه است.
سهولان؛ غاری سحرانگیز
غارها جهانی ناشناخته در دل کوه‌ها و درون زمین هستند که در نگاه اول فکر نمی‌کنید چه زیبایی‌های حیرت آوری را در خود جای داده‌اند، اما کافی است پا به درونشان بزارید تا محو تماشای آنها شوید. سهولان نیز یکی از بی‌نظیرترین غارها و دومین غار آبی ایران است که قدمت آن به دوران دوم زمین‌شناسی یعنی کرتاسه می‌رسد و امروزه به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی استان آذربایجان غربی میزبان گردشگران است.
گوشه گوشه این غار آهکی پر از دیدنی‌های چشم‌نواز است. قندیلهای زیبا و تماشایی که سقف و دیوارهای سهولان را مزین کرده‌اند و اشکال مختلف آهکی نیز که در اثر ریزش آب و ایجاد سائیدگی صخره‌های آهكی به وجود آمده‌اند که عروس دریایی، هشت پا، مار ماهی، لاک‌پشت حیوانات دریایی پای فیل، شیر، خوشه انگور از جمله آنها است و البته از بهترین سوژه‌ها برای گرفتن یک عکس ماندگار هستند.
اما یکی از هیجان‌انگیزترین تفریح‌ها در این غار، قایق‌سواری در دریاچه‌ها و حوضچه‌ها است که با یک نگاه می‌توانید پی به رازهای درونی‌شان ببرید؛ چراکه دریاچه‌ها مملو از آب‌های زلال و صافی هستند که تا چند متر می‌شود داخل آنها را دید. از این دریاچه به آن دریاچه قایق‌سواری کردن و عبور از دالان‌های سهولان، گوش سپردن به صداهای سحرانگیز، همه و همه خاطرات شما را در بازدید از این مکان رقم می‌زنند.
سهولان چه ويژگی‌هایی دارد؟
سهولان دارای دو ورودی است که یکی ۱۷۸ و دیگری ۱۰۷ پله دارند و شما از یکی وارد و از دیگری خارج می‌شوید. با طی کردن این پله‌ها، به عمق ۳۰ متری زمین می‌روید که البته با نزدیک شدن به عمق زمین و كف غار، فشار هوا افزایش و اکسیژن هم کم می‌شود و رطوبت هوا به ۷۸ درصد می‌رسد. این غار از دو بخش آبی و خشکی تشکیل شده که هم مکانی برای غارپیمایی است و هم با داشتن سه حوضچه یا دریاچه امکان سوار شدن بر قایق و عبور از آنها در محدوده‌های مشخص وجود دارد. عمق متوسط حوضچه‌ها ۱۵ متر و عمیق‌ترین محل آن ۳۱ متر عمق دارد. اختلاف دمای درون و بیرون غار ۱۰ الی ۱۵ درجه است که در فصل تابستان و زمستان بین ۱۰ تا ۱۳ درجه سانتیگراد تغییر می‌کند. رطوبت غار نیز بین ۷۰ تا ۸۰ درصد است که در اثر همین رطوبت زیاد خزه‌های سبز و قهوه‌ای رنگی روی سنگ‌ها و صخره‌های را پوشانده‌اند.
سایر اطلاعات در مورد مشخصات این غار منحصربه‌فرد عبارت‌انداز:
مساحت کشف شده: حدود دو هکتار
طول مسیر آبی کشف شده: ۳۰۰ متر
طول مسیر خشکی کشف شده: ۳۰۰ متر
وسعت تالار اصلی: ۵۸ متر در ۴۲ متر
ارتفاع سقف غار: ۵۰ متر
ساکنان غار سهولان چه کسانی هستند؟
حالا برویم و ببینیم در این غار چه کسانی زندگی می‌کنند؟ شاید جالب باشد که بدانید ساکنان این غار موجودات عجیب و غریب افسانه‌ای که در فیلم‌ها دیده‌اید و در داستان‌ها شنیده‌اید نیستند؛ بلکه کبوتر، زالو، مارگوس (لجن خوار)، خفاش‌ها و موجودات ریز و کوچک هستند که درآب زندگی می‌کنند. کبوتران چاهی زیادی برای لانه‌سازی و گذران زندگی در سهولان خانه دارند و در جاهای مختلف غار نیز خفاش‌های آشیانه ساخته‌اند. به‌دلیل تاریک بودن و نبود نور، هیچ نوع جلبکی در آب دریاچه سهولان رشد نمی‌کند و تنها جانداران میکروسکوپی وجود دارند.
غار سهولان چگونه کشف شد؟
داستان معروف شدن سهولان به سال ۱۸۹۰ میلادی برمی‌گردد؛ در این زمان بود که باستان‌شناسی فرانسوی به نام «ژاک دمرگان» با کمک مردمان محلی و با کلک وارد غار می‌شود و حتی نقشه‌ای از آن تهیه کرده است که بعد از گذشت این همه سال اهمیت دارد. ژاک در کتاب خود به نام جغرافیای ایران به این مکان اشاره می‌کند و این در حالی است که در منابع دیگر نامی از آن دیده نمی‌شود. بعد از آن، در زمان جنگ جهانی دوم یک هیئت انگلیسی و در سال ۱۳۷۵ نیز غارشناسان ایرانی مطالعه را ادامه دادند. از دالان اصلی، تالار بزرگ و دهلیز ورودی سفال‌های متعلق دوره‌های اشکانی و ایلخانی یافت شده است.
این غار که از سال ۱۳۷۹ میزبان گردشگران است، در فهرست میراث طبیعی و ملی ایران به ثبت رسیده است و جزو مناطق تحت حفاظت سازمان محیط زیست قرار دارد.
در سفر به سهولان شب کجا بمانیم؟
بعد از غارنوردی در غار سهولان، شب را می‌توانید در اقامتگاه بوم‌گردی «علی یکبار» در روستای سهولان سپری کنید و سفرتان را به این منطقه با دیدن سایر جاذبه‌های گردشگری کامل‌تر کنید.
چگونه به غار سهولان برویم؟
این غار در روستای سهولان و در نزدیکی روستای عیسی کند، در مسیر جاده فرعی (برهان) مهاباد-بوکان قرار گرفته است. با اتومبیل می‌توانید تا نزدیکی غار بروید و تنها مسیر کوتاهی را پیاده‌روی کنید. جالب است بدانید که بر سر راه غار، منطقه‌ای وجود دارد که تابلویی با عنوان جاذبه معکوس در کنار جاده دیده می‌شود؛ در این منطقه، با وجود سرازیری جاده بر اثر کشش کوه، سرعت و شتاب اتومبیل کم می‌شود.
منابع : ویکی پدیا ، کجارو